De nieuwste onderzoeken naar artrose
Verslag van de lezing door Prof. Dr. J.W.J. Bijlsma
op de lotgenotencontactdag op 14 april 2012 in de Vondel in Maarssen.
Professor Bijlsma is verbonden aan de afdeling reumatologie en klinische immunologie van het Universitair Medisch Centrum in Utrecht en is één van onze medisch adviseurs.
Hij zal het vandaag hebben over onderzoeken die gedaan worden naar artrose, met name de fenotypering, dat wil zeggen de meerdere vormen van artrose. En de behandeling van artrose anno 2012.
- Hoe krijgen we artrose? Extreme belasting van een bepaald gewricht, met name knie en heup door zware lichamelijke werkzaamheden veroorzaakt ontstekingen in het gewrichtskapsel en er worden extra stukken bot aangemaakt. Dat artrose zo vaak slijtage wordt genoemd heeft ook te maken met de benaming op zich. Want de naam is afgeleid van het Griekse woord arthron-osis. Hetgeen betekent: gewrichts-slijtage/aandoening. De Engelse benaming voor artrose is: osteo-arthritis, afgeleid van het griekse osteon-arthritis, ofwel bot-gewrichtsontsteking. De mechanische en chemische factoren (cytokinen, enzymen en groeifactoren) resulteren in een voortdurende verstoring van de balans in de afbraak en aanmaak van het kraakbeen en bot. Met als gevolg dat het kraakbeen zich uiteindelijk zelf vernietigt.
Op een vraag uit de zaal antwoordt professor Bijlsma dat mensen met artrose niet vaker te maken krijgen met osteoporose. Dit zijn twee verschillende aandoeningen.
Een foto van een gezond kraakbeen links en artrotisch kraakbeen rechts.
Als er verandering zijn in het kraakbeen zijn er ook verandering in het bot en visa versa. In het bot vormen zich osteofyten, hetgeen een vervorming van het bot teweeg brengt.
- Met een dia laat de professor het verschil zien van de ontstekingen die zich kunnen voordoen bij artrose en bij RA. Bij artrose kan er wel een ontsteking ontstaan, maar deze verloopt milder dan bij RA. Stofjes uit het kraakbeen kunnen leiden tot beschadiging van het bot. Indien de spieren en de ligamenten rondom het gewricht sterk zijn, beschermt dat in feite het gehele gewricht. Dus daarom is beweging bij artrose zo belangrijk.
. - Samenvattend kun je stellen :
• Artrose is meer dan kraakbeen schade alleen
• Er is een complexe interactie tussen kraakbeen, bot, spieren/ligamenten en synovium. (synovium, slijmvlies dat de gewrichtsholten, scheden rondom de pezen en slijmbeurzen bekleedt.)
• Verschillende etiologieën kunnen tot hetzelfde uiteindelijke beeld (artrose) leiden
• Het uiteindelijke beeld artrose bestaat uit vele verschillende pathologieën
In theorie zijn er dus verschillende problemen. Zo is artrose van de wervelkolom een andere vorm van artrose.
- Er zijn verschillende methoden om naar het kraakbeen te kijken:
1. Via de gangbare rontgenfoto’s;
2. De CT-scan
3. De MRI-scan
4. Maar ook gewoon door te kijken of een gewricht gezwollen is, rood of extra warm.
Op de vraag uit het publiek of artrose is te zien in het bloed, antwoordt professor Bijlsma ontkennend.
- Overgewicht geeft niet alleen een mechanische belasting bij artrose op de gewrichten van knie en heup b.v., maar ook biochemisch via ontstekingsmediatoren. Adipocyten zijn vetcellen. Zij produceren een verscheidenheid aan ontstekingscytokinen. Dit zou kunnen verklaren dat overgewicht ook gerelateerd is aan b.v. handartrose. Afvallen heeft dus wel degelijk zin. Elke 5kg betekent vaak 25 % minder kans om artrose te verergeren.
Er gebeurt van alles in het lichaam voordat je werkelijk last krijgt van de artrose.
- Het CHECK-onderzoek waar de professor en zijn team al meer dan 10 jaar mee bezig zijn richt zich op patiënten met knie en heupartrose. Deze mensen worden regelmatig gecontroleerd door onderzoeken van bloed en urine, het maken van foto’s en MRI-scans. De leeftijd van deze groep is tussen de 45 en 65 jaar. Zij gebruiken geen medicatie.
.
Na een follow-up van 2 jaar is: 42 % niet veranderd 26 % is achteruit gegaan 32 % is vooruit gegaan En laat de totale groep een lichte verbetering zien. Terwijl er toch grote verschillen te zien zijn tussen het verloop in de personen zelf.
Wat weten we van artrose. Professor Bijlsma denkt dat we nog maar het topje van de ijsberg weten. We weten hoe artrose in het eindstadium zich kenmerkt, veel pijn en veel beperkingen en meestal ook veel radiologische schade. Maar hoe ziet het verloop van artrose voor de eindfase eruit???
- Op een vraag van een van de leden of het klimaat ook nog invloed heeft op artrose, zegt professor Bijlsma dat dit niet het geval is. Noch koude noch vochtigheid. Als voorbeeld geeft hij aan dat artrose ook in het warme Maleisië voorkomt, evenals in een zeer droog gedeelte van China.
.
Dat extreme sporters eerder kans hebben tot het krijgen van artrose en dat het hebben van anderen aandoeningen slechter is voor de artrose bevestigt hij.
.
Een goede opbouw van beweging voor artrosepatiënten is van groot belang.
. - Pijn leidt tot verminderde spierkracht via het vermijden van activiteiten. Vermijden van activiteiten leidt tot beperkingen in activiteiten via verminderde spierkracht? Een lage vitaliteit en depressieve gevoelens versterken niet de relatie tussen pijn en vermijden. Een lage vitaliteit leidt tot verminderde spierkracht door vermijden van activiteiten
- Professor Bijlsma laat een dia zien met daarop vermeld de top 7 van de aandoeningen (comorbiditeiten) die voorkomen bij patiënten met artrose: • Aandoeningen van nek, schouder, elleboog, pols of hand • Hoge bloeddruk • Rugaandoening langer dan 3 maanden, of hernia • Migraine of regelmatig ernstige hoofdpijn • Astma, chronische bronchitis, longemfyseem of CARA • Ontsteking van neusbijholte, voorhoofdsholte of kaakholte • Schildklierafwijking
Tot slot wil professor Bijlsma het nog even hebben over de behandeling van artrose. Natuurlijk is een goede fysiotherapie van groot belang. Geen massage, dat heeft geen enkele zin. Maar oefeningen die je uitvoert onder begeleiding van een fysiotherapeut.
- Op een vraag uit de zaal of hydrotherapie nut heeft, zegt hij dat dit prima is voor de gewrichten. Je kunt bewegen zonder al te veel pijn. Het warme water voelt goed aan. Maar om de spieren te versterken heeft het geen enkele zin.
. - Voor mensen die glucosamine willen gebruiken, raadt hij het merk Rotta aan. Het is een glucosaminesulfaat van een Italiaanse firma. Jammer genoeg is het in Nederland bijna niet verkrijgbaar. In België en Duitsland wel. Advies is ook: gebruik het 3 maanden en als het geen resultaat heeft, stop er dan mee. Bij rugartrose heeft glucosamine geen effect.
.
Injecties met hyaluronzuur vooral in de knie geeft een verlichting van de pijn. Meestal zijn herhaalde injecties nodig. Resultaat hangt ook af van de samenstelling van de injecties. Hoog molecular gewicht lijkt belangrijk. Zowel deze als de injecties met glucocorticoiden hebben een tijdelijk effect.
. - Het gebruik van prednison maakt de artrose niet erger. Geneesmiddelen zijn slechts een onderdeel van de behandeling van artrose.
. - Bij het langdurig gebruik van ontstekingsremmers zoals de NSAID OF COXIB, let dan ook vooral op de leeftijd en op de mogelijke andere aandoeningen van de patiënt
Behandeling van artrose. Voorlichting en aanpassingen: • VOORLICHTING • COPING – PROGRAMMA • GEWICHTSVERLIES • OEFENINGEN • STOK / ROLLATOR • SCHOENEN • BRACES • BANDAGES (PATELLA)
Uiteindelijk komen er nog een paar persoonlijke vragen van de leden:
Zoals iemand die twijfelt of ze nu wel of niet haar enkelgewricht moet laten vervangen door een prothese. Professor Bijlsma zegt dat ze bij de Maartenskliniek voor een dergelijke vervanging zeker aan het juist adres zit. Een enkelgewricht is meer complex dan b.v. een knie of heup.
Erfelijkheidsonderzoek bij artrose heeft voor het individu geen enkele zin, aldus de professor.
En of de protheses wel veilig zijn? Er worden 120.000 per jaar geplaatst en er treden bij minder dan 100 patiënten problemen op .
Dus kun je wel stellen dat het veilig is. En of stenose hetzelfde is als rugartrose? Stenose is een vernauwing van het wervelkanaal. Vaak de locatie waar de artrose zit.